มหาชาติเป็นที่นิยมในทุกภาคทั่วประเทศไทย และด้วยความศรัทธาในพระพุทธศาสนา จึงมีการแต่งมหาชาติสำนวนต่างๆ ขึ้นอย่างหลากหลาย
มหาชาติแต่ละสำนวน มีความแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น สำหรับภาคกลางถือว่าร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกที่กวีทั้ง ๖ ท่านได้แต่งไว้นั้น เยี่ยมยอดในเรื่องภาษาวรรณศิลป์ เช่น ตอนพระอัจจุตฤๅษีบอกเส้นทางไปเขาวงกตแก่ชูชก ซึ่งได้พรรณนาโดบใช้คำอลังการและสัมผัสอักษรแพรวพราว ดังตัวอย่าง เช่น
นอกจากนี้มหาชาติบางสำนวนยังมีการใช้กลบทหลายชนิด ซึ่งเพิ่มคุณค่าทางวรรณศิลป์มากยิ่งขึ้น เช่น กลบทกบเต้นสลักเพชร ในกัณฑ์มหาราช สำนวนพระนิพนธ์สม้เด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส เช่น
นอกจากนี้ ผู้อ่านยังได้รับรสไพเราะจากการใช้ถ้อยคำที่สละสลวย ประณีต ของ มหาชาติภาคอื่นๆ ด้วย เช่น
คุณค่าด้านเนื้อหา
๑. รู้เนื้อเรื่องโดยย่อของมหาชาติทั้ง ๑๓ กัณฑ์ เป็นพื้นฐานในการศึกษาวรรณคดี เรื่อง
มหาชาติหรือมหาเวสสันดรสำนวนต่างๆ ต่อไปนี้
๒. รู้จักลักษณะของมหาชาติสำนวนต่างๆ ซึ่งมีลักษณะเด่นแตกต่างกันออกไป ทั้งมหาชาติ
ภาคกลาง มหาชาติภาคเหนือ มหาชาติภาคอีสาน และมหาชาติภาคใต้
๓. รู้ลักษณะเฉพาะของสังคมไทยในท้องถิ่นต่างๆ จากมหาชาติสำนวนท้องถิ่น
คุณค่าด้านปัญญาและความคิด
๑. การทำบุญจะให้ทำเสร็จสมประสงค์ต้องอธิฐานจิต ตั้งเป้าหมายชีวิตที่ตนปรารถนาไว้
แต่ความปรารถนาจะสำเร็จดังตั้งใจหรือไม่ ผู้นั้นต้องมีศีลบริบูรณ์ กล่าวคือ
· ต้อวกระทำความดี
· ต้องรักษาความดีนั้น
· หมั่นเพิ่มพูนความดีให้มากยิ่งขึ้น
๒. การทำความดีต้องทำเรื่อยไป ทุกชาติทุกภพต่อเนื่องไม่ชาดสาย
๓. ในเรื่องมหาชาติได้แสดงตัวอย่างของพระชาติที่ยิ่งใหญ่ด้วยทศบารมี เห็นตัวอย่างการ
บำเพ็ญบารมีอันยากยิ่งที่มนุษย์ปุถุชนธรรมดาจะทำได้
๔. คุณค่าของมหาชาติเป็นเรื่องที่ประจักษ์ชัดในศรัทธาของพุทธศาสนิกชนมายาวนาน
ตั้งแต่สมัยสุโขทับดังที่ปรากฏในจารึกนครชุม
จากอดีตถึงปัจจุบัน
๖. สะท้อนให้เห็นถึงประเพณีทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญเกี่ยวกับการทำบุญฟังเทศน์
ของพุทธศาสนิกชน เช่น อานิสงส์การฟังเทศน์มหาชาติ การตั้งใจฟังเทศน์มหาชาติให้จบครบบริบูรณ์ภายในวันเดียวทั้ง ๑๓ กัณฑ์ เป็นเหตุให้สำเร็จความปรารถนาทุกประการดังนี้
· เมื่อตายจากโลกนี้ไปแล้ว จะมีโอกาสได้พบพระพุทธเจ้าพระนามว่า ศรีอริยเมตไตรย
· เมื่อดับขันธ์จะได้ไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ และเสวยทิพยสมบัติมโหฬาร
· เมื่อตายไปแล้วจะไม่ตกนรก
· เมื่อถึงยุคพระศรีอริยเมตไตรย จะได้จุติไปเกิดเป็นมนุษย์
· เมื่อได้ฟังธรรมต่อหน้าพระพักตร์ของพระพุทธองค์ จะได้ดวงตาเห็นธรรมเป็น
อริยบุคคลในพระพุทธศาสนา
๑. มหาชาติในแต่ละท้องถิ่นมักจะแสดงให้เห็นถึงลักษณะวิถีชีวิต ความเป็นอยู่และความ
เชื่อได้อย่างชัดเจน
มหาชาติหรือมหาเวสสันดร เป็นวรรณคดีทางพระพุทธศาสนาที่มีอิทธิพลต่อสังคมไทยมา
ตั้งแต่สมัยสุโขทัยเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน ด้วยเป็นแนวทางในการบำเพ็ญตนอย่างผู้เสียสละ เพื่อความสงบสุขของสังคม วรรณคดีเรื่องนี้ยังมีคุณค่าทั้งด้านเนื้อหาและด้านวรรณศิลป์เพราะแต่ละสำนวนเกิดจากความเชื่อและความศรัทธา.ในพระพุทธศาสนา และเป็นมรดกทางวัฒนธรรมสำคัญของคนไทยในแตะละท้องถิ่นที่ควรอนุรักษ์และสืบทอดต่อไป
